Το Τμήμα Αρχιτεκτόνων Α.Π.Θ. σας προσκαλεί στη διάλεξη του Ομότιμου Καθηγητή Αλέξανδρου Λαγόπουλου με τίτλο:
ΣΗΜΕΙΩΤΙΚΗ ΤΟΥ ΟΙΚΙΣΤΙΚΟΥ ΧΩΡΟΥ
Το αντικείμενο της σημειωτικής θεωρίας είναι η μελέτη των συστημάτων νοήματος, τα οποία είναι από τη φύση τους συστήματα επικοινωνίας. Όμως, ο πολιτισμός, όχι ως σύνολο, αλλά με την έννοια της κουλτούρας (σε αντιδιαστολή με το υλικό μέρος του, όπως η κοινωνική διαστρωμάτωση και η τεχνολογία), απαρτίζεται σε όλο του το εύρος από νοήματα και μόνο νοήματα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η σημειωτική, τουλάχιστον η ευρωπαϊκή (που προέρχεται από την παράδοση της δομικής γλωσσολογίας του Ferdinand de Saussure), αντιλαμβάνεται τη σημειωτική ως θεωρία της κουλτούρας.
Η διάλεξη έχει ως βασικό αντικείμενο, όπως φαίνεται και από τον τίτλο της, τη σημειωτική του χώρου μεγάλης κλίμακας, για την οποίο χρησιμοποιείται γενικά στη βιβλιογραφία ο όρος «σημειωτική του αστικού χώρου». Καθώς, όμως θα φανεί από τα παραδείγματα που θα συζητηθούν, αυτή η αντίληψη είναι πολύ μερική, επειδή υπάρχουν πολλοί πολιτισμοί που δεν δημιούργησαν πόλεις και δεν υπάρχει φυσικά καμία αιτιολόγηση γιατί δεν θα έπρεπε να ενταχθούν στην ιστορία της πόλης και της πολεοδομίας. Αντί, λοιπόν, του ελιτικού εγκλωβισμού στους «μεγάλους πολιτισμούς», οι οποίοι μελετιούνται από την αρχαιολογία και την ιστορία, ανοίγεται ένα νέο και τεράστιο πεδίο έρευνας, στο οποίο τον πρώτο λόγο έχει η πολιτισμική ανθρωπολογία.
Η διάλεξη αποτελείται από πέντε μέρη:
Ι. Θεωρητικό πλαίσιο
Μετά από τη σύντομη παρουσίαση του γενικού θεωρητικού πλαισίου της σημειωτικής, θα επιλεγούν λίγες και καίριες σημειωτικές έννοιες, οι οποίες θα αποτελέσουν τη βάση για μία πρώτη σημειωτική προσέγγιση του οικιστικού χώρου.
ΙΙ.Brasilia vs Kevin Lynch
Αφετηρία της παρουσίασης αποτελεί η γνωστή θεωρία σημειωτικής αστικής ανάλυσης του Kevin Lynch. Σκοπός είναι, αφού υποδειχθούν τα θετικά και ενδιαφέροντα σημεία της, να ασκηθεί μία διπλή κριτική της, αφενός, μέσα από την κοινωνιολογική και, αφετέρου, μέσα από τη σημειωτική οπτική. Ως σημειωτική αντιπαράθεση στις απόψεις του Lynch, θα χρησιμοποιηθεί το πολεοδομικό σχέδιο της πρωτεύουσας της Βραζιλίας Brasilia.
III. Οι Dogon του Μάλι
Πρόκειται για μία από τις δύο προκαπιταλιστικές κοινωνίες που θα μελετηθούν. Η ανάλυσή της αναδεικνύει τα κύρια, και γενικεύσιμα, δομικά γνωρίσματα του οικιστικού χώρου αυτών των κοινωνιών. Καταδεικνύεται ότι, από την πλευρά της πολεοδομίας, ο οικισμός αποτελεί την προβολή στον γεωγραφικό χώρο μιας πληθώρας κωδίκων, μεταξύ των οποίων κατέχουν κυρίαρχη θέση ο κοσμογονικός/κοσμολογικός και ο ανθρωπομορφικός κώδικας, μορφοποιούμενοι σε ένα γεωμετρικό μοντέλο, και, από την πλευρά του συνόλου της κουλτούρας, ότι το ίδιο μοντέλο διέπει το σύνολο του υλικού πολιτισμού των Dogon.
ΙV. Αρχαία Ελλάδα
Το ίδιο φαινόμενο εντοπίζεται και στην αρχαία Ελλάδα. Υποστηρίζεται η θέση ότι το κλειδί για την κατανόηση της αρχαίας ελληνικής σκέψης είναι η πυθαγόρεια θεωρία των αριθμών, η οποία είναι αναπόσπαστα συνδεδεμένη με μία κοσμολογία. Θα συζητηθούν οι κύριοι κώδικες της ελληνικής σκέψης και ο τρόπος προβολής τους στον αστικό χώρο και στο σύνολο του υλικού πολιτισμού. Σε αυτό το πλαίσιο, θα επανεξετασθεί ο μύθος του «ιπποδαμείου» σχεδίου.
V. Το σχέδιο Hébrard για την intra muros Θεσσαλονίκη
Η σημειωτική ανάλυση ενός κειμένου που είναι τεχνικής φύσης, όπως είναι μία πολεοδομική πρόταση, θέτει ιδιαίτερα προβλήματα στη σημειωτική θεωρία. Αφού διευκρινισθεί η τυπολογία των κωδίκων που απαντάται στις πολεοδομικές προτάσεις, θα ταυτοποιηθούν οι συγκεκριμένοι κώδικες του σχεδίου και η υπολανθάνουσα ιδεολογία τους, συγκρίνοντας παράλληλα τις δύο οπτικές, τη γαλλική και την ελληνική, οι οποίες ενσωματώνονται στο σχέδιο.
